Bánh "tét, tổ, nổ, in" là 4 loại bánh không thể thiếu trong các dịp lễ, tết từ lâu đời với người dân Quảng Nam. Và thứ bánh truyền thống của xứ Quảng này luôn đắt hàng mỗi dịp Tết Nguyên đán.
Có nhiều giả thuyết cho nguồn gốc và tên gọi của bánh tổ của người Quảng Nam, bánh tổ xuất hiện vào cuối thế kỷ 18, thời Quang Trung, khi nhà vua chuẩn bị tiến quân ra Bắc đại phá quân Thanh; người dân Quảng Nam đã tìm tòi và khám phá ra công thức chế biến loại bánh này dâng lên đại quân làm lương thực đường xa.
Theo nhiều nhà nghiên cứu, chiếc bánh tổ có nguồn gốc từ loại bánh lùng kú mà người Hoa khi đến và định cư ở Hội An khoảng thế XVI - XVII.
Dù có nhiều tranh luận về nguồn gốc, bánh tổ vẫn là một trong những món ăn truyền thống không thể thiếu của người dân Quảng Nam mỗi dịp Tết đến xuân về, được thành kính dâng lên ông bà, tổ tiên.
Một ưu điểm của bánh tổ là giữ lâu mà không sợ bị hư, dù xuất hiện mốc vẫn có thể ăn được, chỉ cần gạt bỏ lớp mốc đi. Sau những ngày Tết, người xứ Quảng thường xắt lát bánh tổ, đem chiên rồi mới thưởng thức món ăn ngọt ngào này.
Tất bật bên bếp lửa, bà Nguyễn Thị Hạnh (SN 1976, thôn Phú Hải 2, xã Đại Hiệp, huyện Đại Lộc, Quảng Nam) bày tỏ sự tự hào về nghề làm bánh tổ truyền thống của gia đình. Dẫu trải qua nhiều khó khăn, nhưng bà vẫn cố gắng đỏ lửa nấu bánh tổ thường xuyên, góp phần gợi nhắc ý nghĩa cội nguồn những ngày Tết đoàn viên.
"Ngày xưa cứ đến cận Tết Nguyên đán, người trong làng lại cùng nhau làm bánh tổ để dâng lên bàn thờ ông bà. Ngày thường tôi làm các loại bánh ít lá gai, xôi ngọt, bánh tét…; đến cận Tết thì làm bánh tổ, đây là loại bánh không thể thiếu mỗi dịp tết của người Quảng Nam. Các đơn hàng đặc biệt tăng cao từ 20 âm lịch đến tận chiều 30 Tết, bận rộn nhưng phấn khởi lắm", bà Hạnh cho hay.
Chiếc bánh tổ được làm nên từ nguyên liệu vốn có của vùng quê Quảng Nam như nếp, đường bát, gừng, mè. Trong đó việc chọn lựa được hạt nếp ngon, dẻo, thơm là điều quan trọng để tạo nên một chiếc bánh tổ chất lượng.
Xay và trộn bột nếp với nước đường bát (cũng là một đặc sản của Quảng Nam), gừng nhuyễn theo một tỷ lệ nhất định để cho ra hỗn hợp không quá đặc hoặc quá lỏng. Tiếp tục đổ ra khuôn và cho vào nồi hấp chín trong 4 tiếng.
Bánh sau đó sẽ được đưa đi hấp trong 4 tiếng